GEBELİK DİYABETİ NEDİR?

İlk defa gebelik sırasında ortaya çıkan veya ilk defa gebelikte fark edilen  şeker hastalığına “Gebelik Diyabeti” denir. Buna Latince Gestasyonel Diabet denmektedir.  Gebeliklerin yaklaşık %3’ünde görülür.  Bu kadınlarda gebe kalmadan önce şeker hastalığı yoktur. Bu kadınlarda insülin yüksek olmasına rağmen etkisini gösteremez. Göbek kordonu (plasenta) tarafından yapılan hormonlar insülinin etkisini önler ve kan şekeri yükselir. Bu etki genellikle gebeliğin 20-24üncü haftalarında artar. Ancak şişman olan kadınlarda gebeliğin ilk ayında da yüksek kan şekeri olabilir. Plasenta (göbek kordonu) büyüdükçe salgıladığı hormonlar artar ve insülin etkisi kaybolarak kan şekerinde yükselme başlar. Doğumla birlikte plasenta (göbek kordonu) atıldığından bu hormonlar kaybolur ve şeker hastalığı da kaybolur.

Gebelikle şeker hastalığına yakalanma riski olan kadınlar şunlardır:

1. Ailesinde şeker hastalığı olanlar.
2. Şişman veya kilolu kadınlar
3. Önceki doğumda iri bebek (>4 Kg) doğuranlar
4. Düşük yapanlarda
5. Gebe kaldığında yaşı 25’den büyük olanlar
6. Önceki gebeliğinde şekeri yükselenler
7. İdrarda şeker çıkanlar
8. Kanında çinko, selenyum, antioksidan vitamin düşüklüğü olan kadınlar

Yukarıda sayılan özellikler varsa gebeliğin ilk ayında şeker yükleme testi yapılmalıdır. Bu testte şeker hastalığı çıkmaz ise gebeliğin 20-24üncü haftasında tekrar şeker yükleme testi yapılmalıdır.

100 gram glukozla yapılan şeker yükleme testinde;

Açlık kan şekeri 95mg/dl

1.saat kan şekeri 180mg/dl
2.saat kan şekeri 155mg/dl
3.saat kan şekeri 140mg/dl

İki veya fazla değer (ölçüm)  bu rakamlardan fazla ise gebelik şeker hastalığı vardır.

Tarama Testi:

Gebelik  diyabeti kadında hiçbir belirti yapmadığından bütün gebeler mutlaka  taranmalıdır. 50 gram şekerle yapılan tarama testi  gebeliğin  24-28.haftasında yapılar. Günün herhangi bir saatinde 50 gram glukoz içilir ve bir  saat sonra kan şekerine bakılır. 140mg/dl ve fazla ise şeker hastalığı riski vardır  ve bu kişilerde  100 gr lık şeker yükleme testi yapılır. 140mg/dl nin altında çıkarsa şeker yok  demektir.

Gebe bir kadında açlık kan şekeri 126 mg/dl’den fazla veya rastgele ölçülen kan şekeri 200 mg/dl’den fazla ise muhtemelen gebelik öncesi de şeker hastalığı vardır denebilir. 

Gebelikte şeker hastalığı çıkan kadınlarda kan şekeri genellikle 24.haftada çıktığından çocuklarda anormallik olmaz. Çocuklarda anormallik ancak ilk 3 ayda kan şekeri yüksek ise olabilir. Ancak gebelik öncesi şeker hastalığı varsa bu kadınlarda kan şekeri kontrolü büyük önem taşır.

Gebelikte oluşan şeker hastalığının riski çocuğun iri doğmasıdır. Anneden gelen kan şekeri fazla olunca  bebeğin pankreası fazla insülin yapar ve bu da yağ oluşumunu artırarak babeğin iri olmasına neden olur.

Eğer bebek iriyse sezeryan yapmak gerekebilir. Bebekte doğumdan sonra kan şeker düşüklüğü olabilir. O nedenle bebeğin kan şekerini ölçmek gerekir. Ayrıca bu bebeklerde kan kalsiyum ve magnezyum seviyesi düşük olabileceğinden kontrolü gerekir.  Bu nedenle kan şekerinin iyi kontrol edilmesi gerekir. Kan şekeri 60-120mg/l arasında tutulmalı ve  evinizde kan şeker ölçümlerini sık sık yapmalısınız.

Açlık, tokluk 1.saat ve tokluk 2.saat kan şekerleri ölçülmeli, ayrıca akşam yemek öncesi ve gece 22.30 da kan şekeri ölçülmelidir. Açlık kan şekeri < 95 mg/dl, tokluk 1. saat kan şekeri < 140 mg/dl, tokluk 2. saat kan şekeri < 120 mg/dl olmalıdır.

Ayrıca zaman zaman idrarda keton ölçümü yapılmalıdır. Keton idrarda varsa beslenmeniz iyi değil demektir.

Açlık kan şekeri diyete rağmen 105mg/dl yi geçerse ve tokluk 2.saat 120 mg/dl yi geçerse insülin tedavisine geçmek gerekir.

Gebelik diyabetinde takip iki yönlü olur. Birincisi annenin kan şekerinin ayarlanması, ikincisi kadın doğum uzmanı tarafından bebeğin gelişiminin incelenmesidir.  Bu nedenle açlık kan şekeri 105 mg/dl’yi geçince insülin  tedavisine geçmekte fayda vardır.

Gebelik süresince yapılacak diğer testler:

1. Ultrason ile bebeği takip etmek
2. Bebek kalp atımı takip edilir.
3. Amniosentez: Down sendromu için yapılır. Yaşı 35 den büyük kadınlarda yapılmalıdır.

Bebeğinizde şeker hastalığı gelişmez. Ancak sizde ilerde şeker hastalığı gelişme riski yüksektir. İlk 10-15 yıl içinde bu risk fazladır. Bu nedenle 6 ayda bir açlık ve tokluk kan şekerine baktırınız.

Gebelik süresince 12 kg almanız uygundur.

Egzersiz gebe diyabetlide büyük önem taşır. Gebe kadınların haftanın 4-5 günü yürüyüş yapmaları gerekir. Yürüyüş dışında aerobik egzersizler  de  her gün 45 dakika yapılmalıdır.  Egzersiz  kan şekerini düşürür.

Beslenmede sebze, tam tahıllar, kuru baklagiller, posalı gıdalar tercih edilmelidir. Zeytinyağı yenmeli, tam buğday ekmeği , yağsız yoğurt ve yağsız süt tüketilmelidir. Margarin yenmemelidir. Gebelikte karbonhidrat alımı sınırlanmalı ve karbonhidratlar total kalorinin % 40’ından az olmalıdır. Bunu diyetisyeniniz ayarlayacaktır.

Tansiyon ölçümü ve takibi de önem taşır. Büyük tansiyon 14’ü , küçük  tansiyon 9’u geçerse doktorunuza başvurunuz.

Gebelikte kan şekeri kontrolü neden önemlidir?

1- HbA1c gebeliğin ilk aylarında 8’in üzerinde ise düşük riski artar. Neredeyse düşük riski 3 kat artar
2- Diabetik kadınların çocuklarında sakatlık oranı %8-13 iken şeker hastası olmayan kadınlarda %2-4 dür. HbA1c yüksek ise sakat çocuk oranı o oranda artar
3- Kan şekeri >250mg/dl ise erken doğum riski artar.
4- Gebeliğin ikinci yarısında yüksek kan şekerleri iri bebek, bebekte zor solunum, bebekte şeker düşüklüğü, sarılık, polisitemi, kalsiyum düşüklüğü ve kalp problemlerine neden olur.

Gebe diyabetlide kan şekeri ne olmalı?

Açlık kan şekeri: 60-90mg/dl
Tokluk 1saat:<130-140mg/dl
Tokluk 2.saat: <120mg/dl 

İnsülin Başlanması:

İnsülin başlanan gebeler evde kan şeker ölçümü yaparak takip yapmak zorundadır.  İnsülin günde 2 kez yapılabildiği gibi 4 kez de yapılabilir.  Açlık ve tokluk kan şekerleri yukarıda verilen hedefler gibi olmalıdır. Eğer kan şekeri yüksek ise endokrinoloji uzmanına başvurunuz. İnsülin olarak kısa ve orta etkili insülinler kullanılabilir. Uzun etkili insülinler ile ilgili yeteri kadar çalışma yoktur. Gebelikte ilaç (hap) şeklindeki ilaçlar kullanılmalıdır.

Doğum:

Doğum genellikle 38. haftada yapılır. Doğum esnasında kan şekeri yüksek ise serum ile insülin verilebilir. Sezaryene çocuğun durumuna göre karar verilir.

Doğum Sonrası:

Annenin beslenmesi gebelikte olduğu gibi devam eder. Kan şekeri kendiliğinden düzelir ve insülin kesilebilir.  Doğum olduğu gün ve ertesi günler kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Eğer doğum sonrası şeker normal ise  doğumdan 1-2 ay sonra yine kan şekeri ölçümü yapılmalıdır.  Gebeliğinde şekeri yükselen tüm kadınlarda daha sonraki yıllarda şeker hastalığı gelişme riski yüksektir. Bu nedenle bu kadınların düzenli egzersiz yapması ve kilo vermesi yanında sağlıklı beslenmeleri gerekir. Ayrıca 6 ayda bir açlık ve tokluk kan şekeri ölçmekte fayda vardır.   Daha sonra tekrar hamile kalacaklarsa  şeker hastalığı gelişme riski  fazla olduğundan önceden endokrinoloji doktoruna başvurmaları gerekir.