DIYABET TEDAVISI

DIYABET TEDAVISI

Diyabet tedavisi için Endokrin Uzmanlarıuna başvurunuz

İlaç veya haplarla tedavi sadece Tip 2 diyabetli hastalarda uygulanır. Tip 1 şeker hastaları insülin kullanmak zorundadır. Bununla birlikte pankreası ameliyatla çıkarılmış hastalarda ilaç (hap ) verilemez, bu hastaların da insülin kullanmaları gerekir.
Tip 2 Diyabetli bir hastanın tedavisine, öncelikle diyet ve egzersiz ile başlanır. Ancak buna rağmen kan şekeri düşmüyorsa veya kan şekeri yüksek ise ilaç tedavisine başlanır. Ağızdan alınan bu haplar kan şekerinin düşmesini sağlar.
Ağızdan alınan ilaçlar vücuttaki etkilerine göre bazı gruplara ayrılır. Bir grup ilaç, pankreas bezinden insülin üretimini artırırken diğer bir grup ilaç vücut tarafından yeterli derecede kullanılamayan insülinin kullanılmasını sağlar.

Doktorunuz, şeker durumuna göre bu değişik gruplardaki ilaçlardan uygun olanını size reçete eder. Şeker ilaçları tek ilaç veya iki-üç ilaç kombinasyonu halinde verilebilir.
Şeker hastalığı tedavisinde son yıllardaki görüş ilaç tedavisine erken ve yeterli dozda başlanması şeklindedir. Diğer bir görüş ise tek ilaç yerine birkaç tür ilacın (etki mekanizmaları farklı) birlikte verilmesidir.

Yukarıda belirtildiği gibi aslında ilaç tedavisine diyet ve egzersize rağmen kan şekeri düşmeyen hastalarda başlanır. Bununla birlikte diyeti iyi yapamayan ve yeteri kadar egzersiz yapamayanlarda ilaç kullanımına hemen başlamakta fayda vardır. Diyet ve egzersize rağmen HbA1c % 6.5’den fazla ise veya açlık kan şekeri 108 mg/dl den fazla ise ilaç tedavisi verilir.


İlaçlara Nasıl Başlanır ve Değiştirilir?


Şeker hastalığı tedavisinde kullanılan hap şeklindeki ilaçlar genellikle düşük dozda başlanır ve kan şekerine göre doz artırılır. Maksimum doza kadar bir ilacın dozu artırabilir. Son zamanlarda birkaç ilacın birlikte verilmesi de önerilmektedir.

Hastaların %10-20’sinde ilaç kullandığı halde kan şekeri yüksekliği görülebilir. Bu durum ilacı zamanında almamak, stres veya enfeksiyon oluşması nedeniyle gelişebildiği gibi, ilacın artık etki etmemeye başlaması veya pankreasdaki insülin salgılayan beta hücrelerinin azalması nedeniyle oluşur.


Eğer bir ilaçta etkisizlik görülürse diğer bir ilaca geçilebilir. Kullanılan ilaçların yan etkilerinin ne olduğu öğrenilmelidir.


Kimler Şeker İlacı (hap şeklinde) Kullanamaz?


Tip 1 diyabeti olan hastalar ile tip 2 diyabeti olduğu halde karaciğer ve böbrek hastalığı olanlar, pankreas bezi ameliyatla çıkarılanlar ve pankreas iltihabı geçirenler şeker ilacı olan hapları kullanamaz, bu hastaların insülin kullanmaları gerekir.


İlaçların Tipleri


1) Kanda mevcut insülin hormonunun etkisini artıranlar:

Metformin, acarboz, ve roziglitazon gibi ilaçlar insülinin etkisini artırırlar. Bu ilaçlar karaciğer, kas ve yağ dokusunu etkileyerek insülin hormonunun daha etkili çalışmasını sağlar. Bu ilaçlar kan şekerinin normal düzeyin altına inmesine (hipoglisemi) neden olmazlar.


2) İnsülin salgısını artıranlar:

Sülfonilüre grubu ilaçlar ile repaglinid ve nateglinid türü ilaçlar ise pankreastan insülin salgılanmasını artırırlar. Sülfonilüre grubunda bulunan ilaçlar ise şunlardır: Glipizid, Gliburid, Glimeprid


3) Karbonhidratların Barsaktan Emilimini Geciktirenler:

Acarboz ve glinid türü ilaçlardır. Yenen gıdalardaki karbonhidratların bağırsaktan emilimini azaltırlar.


Metformin:
Bu ilaç daha çok kilo fazlalığı olan tip 2 diyabekli hastalarda kullanılır. İnsülin direncini azaltır. Alındıktan sonra barsak ve karaciğerde etki eder. Günde 2 veya 3 kez alınır. Karaciğerde şeker yapımını azaltır. Kaslarda insülinin etkisini artırır. Metformin kullananlarda kiloda hafif derecede azalma olur, ancak kan yağları ve tansiyona etkisi çok azdır. Karaciğer, böbrek ve kalp yetmezliği olanlar kullanmamalıdır. Bu ilaç kullanılmaya başlandığında bazı kişilerde midede rahatsızlık, bulantı, ishal ve gaz gibi şikayetler olabilirse de bu şikayetler çoğu kişide bir hafta sonra kaybolur.Metformin tok karna yemekten hemen sonra alınır.


Çok içki içiyorsanız metformin zararlı olabilir. Böbrek hastalığınız varsa metformin kullanmayınız.


Metformin ilacı diğer şeker ilaçları veya insülinle birlikte kullanılabilir.

Ameliyat olacaksanız metformini 1 gün önce kesiniz.


İnsülin Salgısını Artıran İlaçlar


Bu grupta en çok kullanılan ilaçlar sülfonilüre denen ilaçlardır. Piyasada bu ilaçlar kimyasal isimlerine göre glibürid, glipizid, glimeprid olarak sayılabilir. Bu ilaçlar pankreas bezinden insülin salgılatan ilaçlardır. İnsülin salgısı arttığı için kan şekerini düşürürler. Bu ilaçlar çlık kan şekerini ve bu arada tokluk kan şekerini de kısmen azaltırlar. HbA1c düzeyinde ilaç kullanımı sonrası %1-2 oranında azalma olur.

Bu ilaçların en önemli yan etkisi kan şekerinde bazen aşırı düşme yapmasıdır. Özellikle yaşlılarda bu etki yani kan şekeri düşmesi daha fazla görülür. Kan şekeri düşmesinin önlenmesi için yemeklerin düzenli olarak alınması gerekir. İlaçları bu nedenle en düşük dozda başlayıp yavaş yavaş artırmak gerekir. Bu ilaçları karaciğer ve böbrek hastalığı olan kişiler kullanamaz.


Bu ilaçların bazıları 24 saat etkilidir ve günde 1 defa alınır. Bazısı günde 2 defa alınır. Bu nedenle doktorunuza ilacı günde kaç defa almanız gerektiğini sorunuz.
İlacı günde bir defa alıyorsanız sabah kahvaltıdan yarım saat önce aç karna almanız gerekir.


İlaç günde 2 defa alınıyorsa sabah ve akşam yemekten önce aç karna alınır


Alfa-Glukozidaz inhibitörleri (Acarboz):


Piyasada kimyasal ismi acarboz olarak satılan ilaçlardır. Bu ilaçlar barsaklarda nişastanın ve karbonhidratların parçalanmasını engeller. Böylece yemekle alınan karbonhidratların emilimi gecikir ve tokluk kan şekeri fazla yükselmez. Acarboz yemeğin ilk lokması ile birlikte alınır. Acarboz, sofra şekeri gibi basit şekerlerin emilimini engellemez. Buna karşılık kompleks karbonhidratlar denilen gıdaların emilimini geciktirir. Hastalarda başlangıçta gaz, şişkinlik ve bazen ishal yapabilir. Bunu önlemek için düşük dozda başlanması gerekir. Bağırsak hastalığınız varsa veya bağırsak ameliyatı olmuşsanız almamak gerekir.


Roziglitazon ve Pioglitazon:


Pioglitozonun günde 1 defa, roziglitozon günde 1 veya 2 defa alınır. Bu ilaçlar yemekle birlikte veya aç karna alınabilir.


Yağ dokusunu etkileyerek insülinin daha etkili çalışmasını sağlayan ilaçlardır. Bu sayede insülin direnci azalır. Etkileri genellikle birkaç hafta içinde ortaya çıkar. Yağların karından cilt altına doğru gitmesini sağlar. Bu ilaçlar karaciğer testleri (SGOT, SGPT gibi) normalin 2.5 katı yüksek olan hastalarda kullanılamaz. Sülfonilüre veya metformin ilaçlarıyla birlikte kullanılabildiği gibi insülin ile birlikte de kullanılır. Tek sakıncası hafif kilo alımı olmasıdır. Kalp yetmezliği olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.


İlaç Seçimi


Fazla kilolu olan ve diyet ve egzersize rağmen açlık kan şekeri 130 mg/dl den yüksek olan hastalarda doktorlar daha çok metformin ilacını tercih edebilir. Metformin günde 2 kez sabah ve akşam yemeğinden sonra tok karna alınabilir ve kan şekerine göre doktorunuz dozu artırır. Kan şekeri düzelmesi 2-4 haftayı alır. HbA1c deki düzelme için 3-6 ay geçmesi gerekir.


Alfa glukozidaz inhibitörü Akarboz ilacı yemek arasında çiğnenir. Gaz yapmaması için en düşük dozda başlanır ve her 2-4 haftada bir doz artırılır.


Açlık kan şekeri 200 mg/dl üzerinde ise metformin ve sülfonilüre tipi ilaçlar birlikte alınabilir.


Açlık kan şekeri 300 mg/dl’nin üzerinde olan hastalarda insülin tedavisine başlanır ve daha sonra ilaç tedavisine geçilir.


Bazen İlaçlar Neden Etkisiz Olmaya Başlar


İlaçla tedaviye ilk başlandığında şeker seviyesi düşmüyorsa ya pankreasda insülin yapımı yoktur yada ilaç yanlış seçilmiş olabilir. Özellikle tip 2 diyabetli hastaların %10’unda tip 1 diyabette olduğu gibi pankreasda beta hücreleri yoktur. Bu nedenle ilaç etki edemez. Özellikle açlık kan şekeri 300 mg/dl’nin üzerinde ise insüline başlamak daha uygun olur. Daha sonra bu hastalarda ilaç kullanımına geçilebilir.

Belirli bir süre sonra ilaçların artık etki etmediği görülür. Bu durumda özellikle 5 yıldan sonra ilacı değiştirmek gerekebilir. Bu arada ilaç kombinasyonları denenebilir.

Metformin, roziglitazon ve sülfonilüre ve acarboz ilaçları alınabilir. Ancak bu kadar çok ilaç yerine insüline geçmek daha sağlıklıdır.


İlaçların etkisinin azalmasının veya kan şekerinin eskisi gibi düşmemesinin başlıca nedenleri şunlardır:

• Fazla gıda alınmaya başlanması
• Kilo alınması
• Hareketin azalması
• Stres
• Enfeksiyon gelişmesi
• Şeker hastalığının ilerlemesi ve beta hücre azalması
• İnsülin direncinin artması
• İlaç dozunun uygun olmaması
• İlaç emilim bozukluğu
• Şekeri artıran kortizon, büyüme hormonu gibi ilaçların kullanılması

İlaçların etkisiz olması durumunda diyet ayarlanır ve egzersiz az ise artırılır. İlaç değiştirilirse de bu ancak % 10 hastada etkili olur. Tedaviye metformin ve acarboz ilave edilir. Eğer ilaç dozu maksimum ise insülin ilave yapılabilir veya ilaçlar tamamen keslip insülin tedavisine geçilir.


Şeker Haplarını (ilaçlarını) Kullanırken Dikkat Edilecek Hususlar:


1. Kullandığınız ilaçların ne zaman ve ne dozda kullanılacağını iyice öğrenin. Bazı ilaçlar aç karna, bazısı yemekle birlikte ve bazıları tok karna alınır. Bu durumu iyice öğreniniz.
2. İlaçlar yan etki yaparsa doktorunuza bildiriniz. İlaçlara ufak dozda başlanır ve sonra şeker durumuna göre arttırılabilir.
3. İlaçların kullanım tarihini kontrol edin. Süresi geçmiş ilaçları almayın.
4. İlaçları alırken hangi ilacı aldığınıza iyice kontrol edederek alınız. Karanlıkta rastgele almayınız.
5. İlaçları serin yerde saklayınız. Sıcak hava ilaçları bozar.
6. Karaciğer ve böbrek hastalığınız varsa ilaç yerine insülin kullanmanız gerekir.
7. Bölmeleri olan bir ilaç kutusu satın alınız ve onun gözlerine günlük alacağınız ilaçları koyunuz.
8. İlaçları alkol ile birlikte almayınız.
9. Sulfonilüre tipi ilaçlar yemekten yarım saat önce, acarboz ilk lokma ile birlikte, metformin ise tok karna alınır.
10. Her şeker hastasının hastalığı farklı olduğundan kullanılan ilaç dozu ve ilaçları diğer hastalardan farklı olabilir. Bu nedenle arkadaşlarınız veya komşunuzun görüşüne uyup yanlış ilaçlar almayınız. Mutlaka doktorunuza danışınız.
11. Şeker ilaçları bir kutu bitince kesilecek ilaçlar değildir. İlaç kutusu bitince yeni bir ilaç kutusuna başlamanız gerekir. Diğer bir deyimle şeker ilaçları kesilmez.



İlaçların Yan Etkileri Nelerdir?


İlaçların en önemli yan etkisi hipoglisemi yani kan şekerinde aşırı düşüklük yapmasıdır. Özellikle sulfonilüre tipi ilaçların bu tür yan etkisi fazladır. Metformin ile kan şekeri normalin altına inmez. İlaç kullanırken kan şekerinde düşmeler oluyorsa mutlaka hemen doktorunuza başvurunuz ve ilaç dozunu ayarlatınız. İlaç kullanırken şeker düşmelerinin bir diğer nedeni de öğünlerin atlanılması veya az yemek yenmesidir. Bu nedenle öğün atlamayınız.

Metformin kullananlarda ishal, bulantı, iştahsızlık ve gaz başlangıçta olabilir, daha sonra azalır. Metformin kullanan kişilerde bazen B12 vitamini eksikliği gelişebileceğinden yılda bir kez kanda B12 vitamini düzeyine bakılmalıdır.